طراحی نمای ساختمان مسکونی به دلیل این‌که اولین بخش ساختمان از دید بینندگان است، دارای اهمیت خاصی در معماری ساختمان می‌باشد. هم‌چنین این بخش از معماری به دلیل افزایش جمعیت شهرها و نیاز به ساخت واحدهای مسکونی جدید، از اهمیت بیشتری نسبت به گذشته برخوردار شده است. به منظور طراحی نمای ساختمان عناصر و اصول مشخصی باید در نظر گرفته شده و رعایت شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به اقلیم منطقه، سبک معماری منطقه، نوع معماری ساختمان‌های مجاور، ضوابط و مقررات شهری حاکم، شرایط جغرافیایی و فرهنگی و موارد مشابه اشاره کرد. در این مطلب به چالش‌ها، اصول، سبک‌ها و مصالح مورد استفاده در طراحی نمای ساختمان مسکونی می‌پردازیم و عوامل موثر بر قیمت را در این زمینه بررسی خواهیم کرد.

طراحی نمای ساختمان مسکونی چه چالش‌هایی دارد؟

یکی از مشکلاتی که در گذشته به منظور طراحی نمای ساختمان مسکونی در ایران وجود داشت، استفاده از افراد غیرکارشناس و یا دارای دانش تجربی معماری بود که موجب مشاهده‌ی نماهای ساختمان بدون رعایت هیچ‌یک از استانداردهای طراحی نما گردیده بود. البته در حال حاضر به دلیل الزام به کسب تاییدیه نمای ساختمان‌های مسکونی از طرف شهرداری‌ها و تعیین استانداردهای اولیه معماری در بحث طراحی نمای ساختمان مسکونی، متریال به کار گرفته شده در آن و میزان متریال مورد استفاده تا حدودی این مشکلات کمتر شده است. بنابراین انتظار می‌رود شاهد استفاده از نماهای اصولی و استاندارد توسط طراحان و متخصصان معماری باشیم.

در طراحی نمای ساختمان مسکونی رعایت چه اصولی ضروری است؟

در طراحی نمای ساختمای مسکونی توجه به برخی موارد اهمیت بسیاری دارد. شاید فکر کنید که طراحی بیشتر باید مطابق با سلیقه شخصی انجام شود. ولی در صورت عدم رعایت برخی نکات به نتیجه‌ی مطلوبی نخواهید رسید. برخی اصول مهم که باید در طراحی نمای ساختمان در نظر گرفته شوند عبارتند از:

– استفاده از از مصالح و متریال با کیفیت

به منظور جلوگیری از ایجاد خسارت و آسیب به ساختمان در اثر مرور زمان و کاهش ارزش آن، دقت کنید که در فرایند طراحی و اجرای نمای ساختمان مسکونی حتما از همان مراحل اولیه از مصالح با کیفیت استفاده شود. این امر ضمن افزیش عمر و ماندگاری نمای سختمان، ارزش آن را نیز افزایش می‌دهد.

– توجه به تناسب رنگ‌ها و تطابق معماری با بافت شهری

در صورت استفاده از چندین مصالح مختلف در طراحی نمای ساختمان مسکونی، لازم است تناسب در رنگ‌ها برای حفظ زیبایی بصری ساختمان مورد توجه قرار گیرد. به علاوه به منظور افزایش زیبایی و کارایی بیشتر در نظر گرفتن ویژگی‌های بافت شهری، وضعیت آب و هوا و موقعیت جغرافیایی ساختمان در انتخاب سبک طراحی و مصالح به کار رفته ضروری است.

– توجه به موقعیت مکانی ساختمان

طراحی نمای ساختمان مسکونی که در گذر خیابان واقع است با ساختمانی که در کوچه‌ای با عرض کمتر قرار گرفته، تفاوت دارد. معمولاً در طراحی نمای ساختمانی که در گذر خیابان اصلی واقع شده باشد، از نمای مدرن استفاده می‌شود تا بتوان به تناسب بیشتری در کنار سایر المان‌های موجود در چنین فضاهای شلوغی دست یافت.

– استفاده از یک سبک مشخص

برای حفظ زیبایی ساختمان، باید علاوه بر در نظر گرفتن سلیقه شخصی خودتان، به اصول معماری و طراحی نیز توجه داشته باشید و از یک سبک مشخص برای کل ساختمان استفاده نمایید تا هماهنگی ساختمان از بین نرود. سعی کنید در عین توجه به زیبایی و جذابیت، سادگی را حفظ کنید و از کاربرد المان‌های نامربوط در طراحی نمای ساختمان بپرهیزید. این نکته‌ی مهم را در نظر داشته باشید که الزاما هر نمای شلوغ و مجللی، زیبا و چشم‌نواز نیست. هم‌چنین توجه به نورپردازی موجب افزایش جلوه و زیبایی ساختمان در شبانه‌روز خواهد شد.

طراحی نمای ساختمان مسکونی با چه سبک‌هایی انجام می‌شود؟

به طور کلی و مخصوصا در ایران طراحی نمای ساختمان مسکونی در سبک‌های مختلف و با استفاده از متریال‌های و مصالح گوناگون طراحی و اجرا می‌شود. در واقع به دلیل وجود تنوع و علایق مختلف استفاده از انواع سبک‌های طراحی متداول است و دیگر مانند گذشته، شناسنامه‌ی معماری یک شهر یا یک منطقه رعایت نمی‌شود. در ادامه به بررسی طراحی نمای ساختمان مسکونی در سبک‌های مختلف و با استفاده از مصالح و متریال مختلف خواهیم پرداخت.

1. طراحی نمای کلاسیک یا رومی

نمای رومی یکی از سبک‌های کلاسیک در طراحی نمای ساختمان مسکونی است که به دلیل طراحی منحصر به فرد جلوه‌ی خاصی به بنا می‌دهد. البته نمای رومی به دلیل عدم تطابق با فرهنگ ایرانی منتقدین بسیاری نیز دارد ولی واقعیت این است که سبک معماری رومی در نمای کلاسیک ساختمان صرفا مخصوص به روم باستان نیست. بلکه بخش بزرگی از تاریخ معماری را شامل می‌شود که ایران باستان نیز جزئی از آن است.

به گونه‌ای که کتیبه‌های تخت جمشید و سرستون‌های زیبای آن نیز در طرح‌های رومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته رواج این نوع سبک معماری ناشی از عدم وجود یک سبک خاص طراحی نما در معماری امروزی کشورمان که بتواند رضایت مشتریان را جلب کند نیز می‌باشد.

برخی از المان‌های رایج نمای کلاسیک شامل استفاده از ستون‌های کوتاه تزئینی، ستون‌های دارای سطح مقطع دایره به‌ جای چندضلعی، سرستون‌ها و کله‌گاوی‌ها، قوس‌های بزرگ به همراه نقشه‌های ظریف برجسته و انواع کتیبه، گلویی‌ها، هلال، قاب پنجره می‌باشد که البته کاربرد این عناصر به میزان بودجه سازنده بستگی دارد. هم‌چنین لازم است در طراحی نمای کلاسیک یا رومی علاوه بر رعایت اصول کلی طراحی نما به موارد خاصی مانند تناسب میان اجزای به ‌کار رفته در نما با ابعاد ساختمان توجه کرد.

نکته‌ی قابل توجه در این بخش سنگین بودن نمای ساختمان با طرح کلاسیک است که به دلیل حجم زیاد مصالح کاربردی رخ می‌دهد. بنابراین احتمال جدا شدن و سقوط هر قسمت از نما و بروز تلفات مالی و جانی محتمل خواهد بود. به همین دلیل توصیه شده که از نمای رومی در مناطق زلزله‌خیز کمتر استفاده شود یا در صورت استفاده ضروری است از اصولی بودن اجرای آن اطمینان حاصل گردد.

2. طراحی نمای مدرن

این نوع نما دارای ویژگی‌های معماری مدرن است و در طراحی آن از قوانین معماری مدرن استفاده می‌شود. تفاوت اساسی نمای مدرن با نماهای کلاسیک حذف تزئینات و ساده بودن عناصر نماست. به علاوه در نمای مدرن بر خلاف نمای کلاسیک معمولاً بیش از یک نوع متریال مورد استفاده قرار می‌گیرد.

البته با وجود تأکید معماری مدرن بر ساده بودن طرح، متاسفانه به دلایلی که پیش از این ذکر شد، در برخی نماهای طراحی شده در ایران شاهد تعدد مصالح بکار رفته، شکستگی زیاد فرم‌ها، استفاده از فرم‌های نامتعارف و عدم رعایت نظم هستیم، که با هدف افزایش جذابیت نما انجام می‌شود ولی معمولا نتیجه‌ای نامطلوب به دنبال دارد. البته پس از تدوین ضوابط توسط شهرداری به منظور جلوگیری از چنین ویژگی‌هایی انتظار داریم در طراحی‌ها دقت بیشتری صرف گردد.

3. طراحی نمای مینیمال

سبک ساده‌گرایی یا مینیمالیسم نوعی دیگر از طراحی نمای ساختمان مسکونی است که در ایران به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طراحی نمای مینیمال همان‌گونه که می‌دانید، تاکید بر سادگی، عدم استفاده از تزئینات اضافی، کاربرد ساده و صریح فرم‌ها و استفاده از تعداد محدود مصالح است.

در واقع در این سبک معمولاً از یک یا دو مصالح استفاده می‌شود به ندرت تعداد مصالح به بیش از دو نوع خواهد رسید. همان‌گونه که گفتیم، در ایران تعداد نماهای طراحی شده با سبک مدرن اندک است و انتظار می‌رود در آینده با استفاده‌ی بیشتر از این نوع سبک، تعداد نماهای دارای مصالح متعدد و فرم‌های شکسته کاهش یابد.

4. طراحی نمای اسلامی

در طراحی این نما از عناصر معماری اسلامی استفاده می‌شود که عبارتند از قوس‌ها، کاربندی و مقرنس،   ستون‌ها، گره‌ها و کتیبه‌ها. در طراحی نمای اسلامی به کاربرد متناسب عناصر با کل نما تاکید ویژه‌ای شده است. مصالح به کار رفته در نماهای این سبک معمولا کاشی، آجر و سنگ است. امروزه این سبک بیشتر در اماکن مذهبی شامل مساجد، حسینیه‌ها، مصلی‌ها و امام‌زاده‌ها کاربرد دارد.

مصالح قابل استفاده در طراحی نمای ساختمان مسکونی شامل چه مواردی است؟

اجرای نمای ساختمان به سه روش کلی انجام می‌شود که شامل موارد زیر است.

1. استفاده از سیمان در طراحی نمای ساختمان مسکونی

اجرای نما را می‌توان با استفاده از ملات ماسه سیمان انجام داد و در واقع با کمک آن مصالح را به نما متصل کرد. این روش از استحکام خوبی برخوردار است اما اجرای آن با کندی صورت می‌گیرد و در صورت استفاده از افراد غیرمتخصص، ممکن است خروجی کار زیبا و تمیز نباشد.

2. نمای خشک

در این روش به منظور ایجاد اتصال از پیچ و مهره استفاده می‌شود. اجرای نمای خشک باید توسط افراد متخصص انجام گردد.

3. چسب

یکی از روش‌ها برای اتصال نما استفاده از چسب مخصوص است. البته برای استفاده از چسب باید از متخصصین کمک گرفت، زیرا در صورت عدم اجرای درست، امکان نفوذ آب به داخل مصالح وجود دارد.

انواع طراحی نمای ساختمان مسکونی بر اساس مصالح

امروزه در نمای ساختمان از مصالح مختلف استفاده می‌شود که هرکدام معایب و مزایایی دارد و تصمیم‌گیری در مورد انتخاب آن‌ها با توجه به نیاز و سلیقه کارفرما و سایر شرایط موجود انجام می‌شود. در ادامه انواع نماها بر اساس مصالح قابل استفاده در آن را با هم بررسی می‌کنیم.

نمای کامپوزیت

در طراحی نمای ساختمان مسکونی می‌توان از ورق‌های کامپوزیت آلومینیوم استفاده نمود. این کامپوزیت‌ها بسیار متنوع بوده و در رنگ‌های مختلف یافت می‌شوند. هم‌چنین علاوه بر وزن اندک، در برابر حرارت و رطوبت مقاومند و به همین دلیل قابل شستشو هستند. به علاوه عایق صوت و حرارت نیز می‌باشند. یکی از سبک‌های پرطرفدار نمای کامپوزیت، کامپوزیت لانه زنبوری است.

امروزه از کامپوزیت در طراحی نمای بیرونی ساختمان‌های دارای سبک مدرن استفاده می‌شود. می‌توان گفت که کامپوزیت یکی از مقاوم‌ترین و زیباترین محصولاتی است که تا به حال تولید شده است. اما به دلیل قیمت بالا، امکان استفاده از آن برای همه افراد وجود ندارد و در واقع این مورد یکی از معایب نمای کامپوزیت محسوب می‌شود.

نمای آجری

یکی از نماهای محبوب در طراحی نمای ساختمان مسکونی، نمای آجری است. استفاده  از آجرها به گذشته‌های دور برمی‌گردد و در شکل‌ها و سایزهای متنوع تولید می‌شوند. طرح‌های موجود آجر شامل طرح چوب یا لعابدار حصیری و غیره می‌باشد. آجرها در رنگ‌های متنوعی در دسترس هستند ولی مطابق با مقررات موجود، نمای آجری را نمی‌توان رنگ‌آمیزی کرد. به عنوان مثال، در شهر اصفهان تنها استفاده از آجرهای بژ، کرم و آجرهای سنتی مجاز است.

آجر استفاده شده در نما نسوز است. نمای آجری عایق صوت و حرارت بوده و بنابراین موجب مصرف بهینه انرژی خواهد شد. به طور کلی مصالحی مانند آجر علاوه بر مقاومت و طول عمر بالا، دوستدار محیط زیست نیز هستند.

نمای سنگی

نمای سنگی یکی از نماهای لوکس است که هم در ساختمان‌های مدرن و هم کلاسیک قابل استفاده می‌باشد. در طراحی نمای ساختمان مسکونی از سنگ مرمر،‌ سنگ گرانیت،‌ سنگ تراورتن و غیره استفاده می‌شود. یکی از مزایای استفاده از سنگ در طراحی نما، مقاومت بالای آن در برابر باد، گرد و خاک و باران و تغییرات جوی است. به طور کلی سنگ‌ها ماندگاری طولانی دارند و در گذر زمان زیبایی و مقاومت خود را حفظ می‌کنند. البته نمای سنگی نسبتا پرهزینه است و هر چند وقت یک بار به شستشو نیاز دارد. هم‌چنین در صورت استفاده از سنگ‌های بی‌کیفیت در طراحی نمای بیرونی ساختمان، احتمال ترک خوردن در شرایط سرما و گرما وجود دارد.

نمای سیمانی

نمای سیمانی جز متریال‌های ارزان قیمت است، به سرعت قابل اجرا بوده و مقاومت بالایی در برابر آتش دارد. سیمان مورد استفاده می‌تواند سیمان سفید یا سیمان رنگی باشد که زیبایی و سادگی خاصی به طراحی نمای ساختمان مسکونی می‌بخشد. این نوع نما قابلیت شستشو و ماندگاری بالایی دارد. البته از معایب آن می‌توان به جذب گرد و غبار و ایجاد ترک و شکستگی در سیمان اشاره کرد.

نمای شیشه‌ای

شیشه یکی از متریال‌ بسیار زیبا و جذاب است که در صورت کاربرد درست در طراحی نمای ساختمان مسکونی می‌تواند زیبایی چشم‌گیری به نمای ساختمان ببخشد. نمای شیشه‌ای در افزایش میزان نور فضای داخلی ساختمان نقش قابل توجهی دارد. در اجرای نمای شیشه‌ای استفاده از شیشه رفلکس یا شیشه سکوریت توصیه می‌شود. البته نمای شیشه‌ای در اثر گرد و غبار کدر شده و به شستشوی مرتب نیاز دارد.

نمای سرامیک

سرامیک از جمله مصالح پرطرفدار است. از دلایل محبوبیت سرامیک می‌توان به زیبایی، عایق رطوبت و مقاومت در برابر یخ‌زدگی و آتش‌سوزی اشاره کرد. همچنین این نوع مصالح با قیمت مناسب و در طرح‌ها و رنگ‌های متنوع در دسترس می‌باشد.

استفاده از سرامیک در طراحی نمای ساختمان مسکونی به دو روش نصب خشک یا مهار شده و یا نصب تر و با چسب روی نما انجام می‌گردد.. البته لازم است به منظور استفاده از سرامیک نمای بیرون ساختمان، سرامیک‌های با کیفیت و دارای طولانی و دوام بالایی را انتخاب نمایید. هم‌چنین از کاشی ساده براق، سرامیک‌‌های دارای رنگ تیره و سرامیک دارای خاصیت جذب آب پایین به عنوان سرامیک نمای بیرون ساختمان استفاده نکنید.

نمای چوبی در طراحی نمای ساختمان مسکونی

نمای چوبی از زیباترین متریال‌های مورد استفاده در سبک مدرن و کلاسیک می‌باشد. استفاده از چوب، مخصوصا به صورت ترکیب با شیشه و فلز، در طراحی نمای ساختمان مسکونی زیبایی آن را چند برابر می‌کند. یکی از چوب‌های سبک و مقاوم قابل استفاده در نمای ساختمان چوب ترموود است. البته چوب با وجود زیبایی، معایبی مانند رطوبت، آسیب حشرات و تحریق را در بر دارد. بنابراین لازم است پیش از اجرای نمای چوبی در ساختمان، بهترین و باکیفیت‌ترین چوب را انتخاب نمایید. برای مثال چوب فرآوری شده به دلیل مقاومت در برابر رطوبت، آتش‌سوزی و نفوذ حشرات برای استفاده در نمای ساختمان مناسب می‌باشد.

نمای مینرال

نمای مینرال از مخلوط سنگ ریزه های معدنی مانند مرمر، گرانیت، کوارتز و غیره تشکیل شده است و علاوه بر کیفیت بالا، از نظر اقتصادی کم‌هزینه و دارای زیبایی است. به علاوه دوستدار محیط زیست و مقاوم در برابر آتش‌سوزی نیز هست.  البته این نوع نما در برابر رطوبت مقاومت لازم را ندارد و در اثر مرور زمان با آسیب مواجه می‌شود.

نمای رومی

در مورد نمای رومی پیش از این توضیحاتی به شما ارائه کردیم. نکته قابل توجه در این بخش این است که در این نوع نما، معمولا از انواع سنگ‌ها مانند تراورتن، مرمر، گرانیت و در موارد محدود از سیمان‌سفید استفاده می‌شود. البته بسیاری از اجزای نمای کلاسیک به ‌صورت قطعات از پیش آماده شده وجود دارند و صرفا لازم است در محل مناسب روی بدنه خارجی نما نصب شوند.

نمای نانو در طراحی نمای ساختمان مسکونی

نمای نانو در واقع یک نمای نامرئی است که به منظور حفاظت از سطوح به کار می‌رود. در طراحی نمای ساختمان مسکونی می‌توان از نمای نانو به منظور افزایش مقاومت ساختمان در برابر آسیب‌هایی مانند رطوبت و افزایش طول عمر ساختمان استفاده کرد.

قیمت طراحی نمای ساختمان مسکونی چقدر است؟

فاکتوهای بسیاری در هزینه‌ها و تعیین قیمت طراحی نمای ساختمان مسکونی موثر هستند. به طور کلی هزینه‌ها با توجه به سبک طراحی، نوع مصالح به کار برده شده در نما، کیفیت و مقدار مصالح مورد استفاده، متراژ بنا و دستمزد مهندسان، معماران و کارگران، هم‌چنین تعداد لازم و زمان لازم برای انجام کار توسط هر کدام متغیر است. به طور مثال هزینه استفاده از سرامیک در نمای بیرون ساختمان با شیشه و سنگ متفاوت خواهد بود. بنابراین قیمت طراحی نما باید پس از تعیین و تایید همه‌ی این موارد برآورد گردد.

البته توجه به این نکته ضروری است که هرگز سعی نکنید در طراحی نمای ساختمان مسکونی به منظور کاهش هزینه‌ها، مصالح بی‌کیفیت را جایگزین نمایید. ممکن است در ابتدا و در آغاز طراحی بتوان با انتخاب برخی مصالح خاص هزینه‌ها را کاهش داد ولی پس از گذشت مدتی و مخصوصا به منظور فروش ساختمان و یا تعمیر آسیب‌های ایجاد شده با ضرر مواجه خواهید شد. بنابر این توصیه می‌شود که در همان ابتدا از مصالحی با کیفیت و با دوام استفاده کنید تا با گذشت زمان ارزش و مرغوبیت نما و ساختمانتان حفظ گردد.

سخن نهایی

امروزه استفاده از طراحی‌های متفاوت و مدرن برای طراحی نمای ساختمان مسکونی امری عادی و تا حدودی ضروری برای طراحان و معماران در سراسر دنیاست. در ایران نیز کاربرد طراحی‌های متفاوت و خاص در نمای خارجی ساختمان نقش قابل توجهی در صنعت ساخت و ساز دارد. این نکته را فراموش نکنید که طراحی نمای بیرونی ایده آل و زیبا برای یک ساختمان علاوه بر افزایش ارزش اقتصادی آن، موجب افزایش زیباسازی شهر و محیط زندگی و بهبود روحیه‌ی ساکنین و اطرافیان نیز خواهد شد.